Friese strategie helpt overheden en organisaties om klimaatbestendig te ontwikkelen


De Friese klimaatadaptatiestrategie is opgesteld voor alle Friese gemeenten, de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân, maar kan ook gebruikt worden door projectontwikkelaars, natuurorganisaties en andere partijen. De Friese overheden hebben deze strategie samen opgesteld en nodigen iedereen uit om er gebruik van te maken.

Hoe is de strategie tot stand gekomen?

De provincie, het waterschap en de Friese gemeenten hebben in het Fries bestuursakkoord Waterketen (FBWK) 2016-2020 met elkaar afgesproken om de regionale uitwerking van het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie samen op te pakken. In het Fries bestuursakkoord Water en Klimaat (FBWK) 2021-2025 zetten zij dit voort. Een ambtelijke regiegroep begeleidt het hele proces van Weten naar Willen en Werken:

  • Weten: Eind 2018 is de Friese Klimaatatlas gepubliceerd. In die atlas is de klimaatstresstest voor de hele provincie Friesland opgenomen en voor het buitengebied van het Groninger Westerkwartier, dat binnen het beheersgebied valt van Wetterskip Fryslân. Met deze klimaatatlas hebben de Friese overheden in beeld gebracht wat de mogelijke risicogebieden in Friesland zijn voor wateroverlast, droogte, hitte en overstroming.
  • Willen: Daarna hebben gemeenten en het waterschap risicodialogen gevoerd met verschillende partijen. Op basis van de Friese klimaatatlas, de resultaten van de risicodialogen en al bestaande strategieën in beleidsplannen hebben ze de Friese klimaatadaptatiestrategie samengesteld.

Wat is het doel van de strategie?

De strategie is een handreiking. Hij geeft de richting aan, niet de oplossing. De strategie is bedoeld als leidraad voor het gesprek tussen partijen over een klimaatbestendige inrichting van Fryslân. Op basis hiervan kunnen overheden en andere organisaties in overleg maatregelen bepalen om klimaatbestendig te ontwikkelen en bouwen.

Wat staat er in de strategie?

Fryslân bestaat uit zes landschapstypen. Elk type heeft een andere aanpak nodig. Dit adaptatieplan geeft daarom voor elk landschapstype een factsheet met mogelijke strategieën. Naast deze aanpak per landschapstype geeft het plan ook strategieën die je in elk gebied kunt toepassen. Verder vind je er adviezen voor de gebruikers van de strategie.

Strategieën per landschapstype

De zes landschapstypen in Friesland zijn: veengebied, kleigebied, zandgebied, Waddeneilanden, stadslandschap en dorpslandschap. Op de factsheet van elk landschapstype staat een dwarsdoorsnede van het landschapstype met de klimaateffecten en de strategieën die daarbij mogelijk zijn. Daarbij is het ook belangrijk om te beseffen dat maatregelen in het ene landschapstype invloed kunnen hebben op een ander landschapstype. Bijvoorbeeld: verandering van het grondwaterpeil in het (lage) veenweidegebied van Fryslân beïnvloedt de grondwaterstand en daarmee de beschikbaarheid van zoetwater op de (hogere) zandgronden van het Drents-Fries plateau.

Afbeelding: Dwarsdoorsnede van het landschapstype met de klimaateffecten
Afbeelding: Dwarsdoorsnede van het landschapstype met de strategieën die daarbij mogelijk zijn.

Strategieën voor elk gebied

Naast de verschillende strategieën per landschapstype staan er in het document verschillende strategieën die je overal kunt toepassen. De belangrijkste daarvan zijn:

  1. Water vasthouden - bergen - afvoeren
  2. Water vasthouden - voorraad vormen - inlaten

Met deze twee strategieën kan Friesland wateroverschotten en -tekorten beter de baas. Daarnaast kun je ook overal de volgende strategieën toepassen:

  • Meer groen en water, en minder verharding. Groen houdt water vast en helpt tegen hittestress.
  • Klimaatadaptief bouwen. Panden moeten bijvoorbeeld hoog genoeg (boven maatgevend boezempeil) gebouwd worden om wateroverlast door overstroming te voorkomen.
  • Inwoners bewuster maken van de gevolgen van klimaatverandering, zodat ze eerder zelf maatregelen willen nemen en hun gedrag willen veranderen. Klimaatbewuste mensen zijn eerder bereid om de tegels in hun tuin te vervangen door groen en gaan zuiniger om met drinkwater.
  • Niet alle overlast en schade kun je voorkomen: acceptatie en aanpassen van gedrag is ook een vorm van adaptatie.

Adviezen voor gebruikers van de strategie

In het plan staan ook nog de volgende adviezen:

  • Klimaatadaptief ontwikkelen en bouwen moet het nieuwe normaal worden. Het kan zijn dat daar extra ruimte voor nodig is. Het is daarom goed om deze strategie al zo vroeg mogelijk te betrekken in ruimtelijke plannen. Laat bijvoorbeeld de locatiekeuze en de inrichtingskeuzes mede afhangen van de aanbevelingen in de strategie. Zoek daarbij naar kansen om klimaatadaptatie te koppelen aan andere maatschappelijke opgaven, zoals de energietransitie.
  • Stel je eigen ambities vast met behulp van een maatschappelijke risicoanalyse. Daarmee kun je samen bepalen in welke situaties je wel of geen maatregelen wilt nemen om schaderisico’s te verkleinen.
  • Koppel klimaatadaptatie aan andere maatschappelijke opgaven, zoals op het gebied van energie, herstel van biodiversiteit of de transitie naar een circulaire economie.

Leerpunten

De Friese overheden geven de volgende tips voor het opstellen van een provinciale klimaatadaptatiestrategie:

  • Kijk wat er al is en bouw daarop verder.
  • Sluit aan bij de behoeften die er zijn.
  • Maak je plan niet te technisch en gedetailleerd: technische detailuitwerkingen verouderen snel en laten minder ruimte voor de gebruiker.
  • Door met landschapstypen te werken, worden maatregelen herkenbaar.
  • Zorg voor eigenaarschap en draagvlak bij de gebruikers.

Contactpersonen

Karel Veeneman
Wetterskip Fryslân
kveeneman@wetterskipfryslan.nl

Arie van der Sluis
Gemeente Leeuwarden
arie.vandersluis@leeuwarden.nl


Projectsoort
Adaptatieplan/strategie
Deelnemer
Provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân & Friese gemeenten
Schaal
Provincie
Thema
Droogte, Hitte, Overstroming, Wateroverlast