Risicobenadering biedt inzicht in de gevolgen van droogte
De afgelopen vier jaar is in Nederland een risicobenadering voor droogte ontwikkeld. Dat gebeurde vanuit twee grote projecten: het onderzoeksprogramma IMPREX en het Deltaprogramma Zoetwater. Een risicobenadering voor waterveiligheid is er al.
Met een risicobenadering voor droogte krijgen waterbeheerders en andere betrokkenen meer inzicht in het effect van droogte op zoetwatervoorziening als je geen of juist wel maatregelen neemt. Door deze effecten economisch door te rekenen, is het makkelijker om te onderbouwen hoe effectief een maatregel is. De onderzoekers hebben daarnaast effectmodules ontwikkeld voor landbouw, scheepvaart, drinkwater, industrie en natuur.
Afbeelding 1: extreme droogte in Nederland (Thomas Klomp/Scherp Gesteld).
Wat is een risicobenadering voor droogte?
De risicobenadering geeft stapsgewijs inzicht in de kans op droogte én de gevolgen van droogte voor verschillende sectoren. In Nederland hangt de kans op droogte vooral af van neerslag en verdamping, en de hoeveelheid afvoer van de grote rivieren. Deze factoren hebben invloed op verschillende gebieden en processen: tekorten in oppervlaktewater en bodemvocht, verzilting, slechtere waterkwaliteit en lagere grondwaterstand. Dit heeft een fysiek effect op verschillende sectoren, bijvoorbeeld een te lage vaardiepte voor scheepvaart en een verlies aan opbrengsten in de landbouw. Dat fysieke effect kun je doorberekenen naar een economisch effect voor elke sector.
Afbeelding 2: risicobenadering voor droogte.
Effect van maatregelen kleiner dan gedacht
De onderzoekers hebben de risicobenadering voor droogte toegepast op twee gebieden: de verzilting van het Amsterdam Rijnkanaal vanuit het Noordzeekanaal en het stopzetten van de inlaat Hanninkgoot in het stroomgebied Berkel. Hieruit bleek dat de effecten van voorgestelde maatregelen veel kleiner waren dan belanghebbende partijen vooraf dachten.
Hoe werkt de risicobenadering?
Met de risicobenadering voor droogte kun je de mogelijke gevolgen van droogte via vijf stappen in beeld brengen:
- Bepaal eerst het doel van de analyse: wil je het risico op korte termijn bepalen? Of het toekomstig risico op basis van scenario’s? Of wil je bijvoorbeeld weten wat de baten zijn van maatregelen? Bepaal ook welk gebied je precies wilt analyseren.
- Bepaal wat de effecten kunnen zijn van droogte en/of van maatregelen. Zo kun je alvast een eerste inschatting maken van de mogelijke grootste effecten. En zo weet je waar tegengestelde belangen kunnen ontstaan.
- Reken een langjarige neerslag- en afvoerreeks door met een hydrologisch model.
- Reken op basis van de resultaten van het hydrologisch model de fysieke en economische effecten door. Dat kan bijvoorbeeld met de landelijke effectmodules voor landbouw, scheepvaart, drinkwater, industrie en natuur. Maar het kan ook kwalitatief en/of met behulp van expertinschattingen.
- Analyseer de resultaten en duid ze, bijvoorbeeld in een maatschappelijke kosten-batenanalyse.
Kans op extreme droogte groter dan gedacht
IMPREX heeft daarnaast onderzocht wat de meerwaarde is van het werken met een langetijdreeks van neerslag, verdamping en rivierafvoeren. Sinds 2015 wordt gewerkt met reeksen van 100 jaar op basis van historische metingen. Een analyse met langere tijdreeksen, van 800 tot 1000 jaar, blijkt meer zekerheid te geven over de kans op extreme droogte. De kans dat droge dagen, weken of maanden elkaar opvolgen, is groter dan gedacht. Daardoor blijkt ook de kans op extreme droogteperiodes groter dan gedacht.