Effecten van klimaatverandering in Europa: ‘Story Maps’

Heel Europa krijgt in de komende decennia te maken met de gevolgen van klimaatverandering. Welke effecten kunnen we verwachten in de verschillende delen van Europa? Het Europees Milieuagentschap (EEA) legde projecties naast elkaar en maakte overkoepelende ‘Story Maps’ die laten zien wat er kan gebeuren in ons deel van Europa, maar ook bijvoorbeeld in Centraal-Europa, het Iberisch Schiereiland, Scandinavië en Venetië.

Het EEA, een agentschap van de Europese Unie, is een kennisinstituut dat verschillende Europese partijen van informatie voorziet over zaken rond natuur, milieu en klimaat. Die partijen zijn het Europees Parlement, de Europese Commissie en de ministeries van de lidstaten. “Die informatie is gericht, relevant en betrouwbaar”, vertelt André Jol, hoofd van de groep Klimaatadaptatie van het EEA. “Het doel ervan is dat we de ontwikkeling en uitvoering van beleid ondersteunen op een wetenschappelijk verantwoorde manier.”

Het EEA doet niet zelf onderzoek, maar brengt beschikbare informatie bij elkaar en zorgt dat die terechtkomt bij beleidsmakers. “Vergelijkbaar met wat een organisatie als het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) op nationaal niveau in Nederland doet”, vertelt Jol, die zelf Nederlander is. “Als informatiebron gebruiken wij de rapportages die de lidstaten maken in het kader van de Europese klimaat- en milieuwetgeving, maar ook wetenschappelijk onderzoek. Daarin werken we samen met verschillende thematische consortia.”

Behoefte aan visuele presentatie

De ‘Story Maps’ die het EEA nu publiceert, bevatten dus geen nieuwe informatie. Wel nieuw is de vorm waarin die informatie is gegoten: heldere overzichtskaarten voor een aantal klimaateffecten, die verschillende scenario’s presenteren met een korte uitleg. Soms zijn dat klimaatscenario’s (op basis van hoge of lage broeikasgas-emissies), soms adaptatiescenario’s (met/zonder adaptatiemaatregelen).

“De presentatie in deze vorm lijkt erg aan te slaan”, vertelt Jol. “De Story Maps hebben veel aandacht gekregen, veel meer dan we hadden verwacht. Kennelijk is er een behoefte aan zo’n visuele aanpak. Vervolgens kunnen mensen doorklikken naar gedetailleerdere informatie.”

Inkomensverlies

De kaarten geven een ondubbelzinnig beeld: zelfs bij medium-emissiescenario krijgen grote delen van Europa binnen 30 jaar te maken met anderhalf tot tweemaal zoveel droogtedagen als nu. Zonder adaptatiemaatregelen veroorzaakt klimaatverandering in de helft van Europa een fiks inkomensverlies in de landbouw, tot wel 10 procent. Als er wél goede klimaatadaptatie is, dan leidt klimaatverandering juist in heel Europa tot meer inkomen uit de landbouw.

Afbeelding: inkomensverlies in de landbouw, zonder en met klimaatadaptatie.

Bij een hoge-emissiescenario lopen grote delen van Europa 40 procent meer risico op bosbranden. Dat geldt vooral voor Frankrijk, de Balkan, het Iberisch Schiereiland en Noord-Scandinavië. Bij datzelfde scenario loopt de verwachte globale zeespiegelstijging op tot 0,6 à 1 meter.

Positieve reacties

“Dergelijke informatie is heel duidelijk”, zegt Jol, “en leidt hopelijk tot meer bewustwording van de risico’s van klimaatverandering en van de noodzaak van adaptatiemaatregelen. In Nederland is dat misschien niet zo nodig – effecten van klimaatverandering in Nederland zijn redelijk goed bekend, dankzij instituten als het PBL, Wageningen UR en Deltares. Die maken veel informatie breed beschikbaar. Maar in andere landen is er wat dat betreft nog veel werk te doen.”

Vanuit het Europees Parlement en nationale overheden ontving het EEA veel positieve reacties op de Story Maps. “Ze zien er de meerwaarde van in: zo kun je op een heel simpele manier belangrijke thema’s helder maken.” Dat sluit mooi aan bij de nieuwe Europese ‘Green Deal’ die is voorgesteld door de Europese Commissie. Onderdeel daarvan is een nieuwe Klimaatadaptatiestrategie, die in 2020 of begin 2021 gereed is. Een belangrijk aspect daarvan is bewustwording bij sectoren en groepen in de samenleving die de grootste risico’s lopen.

Adaptatiestrategie

Dergelijke bewustwording stimuleert ook internationale samenwerking op grensoverschrijdende aspecten, zoals bijvoorbeeld klimaatverandering in internationale stroomgebieden, aldus Jol. Daarnaast helpt het landen bij het ontwikkelen van hun eigen nationale klimaatadaptatiestrategie en spoort het ze aan te leren van maatregelen die in andere landen succesvol worden toegepast. “In de nationale adaptatiestrategie is Nederland al relatief ver gevorderd”, besluit Jol. “Voor Nederland kan de meerwaarde in die internationale samenwerking zitten.”