Onderzoeken NKWK KBS in 2019

Gepubliceerd 22 april 2020

De onderzoekslijnlijn NKWK Klimaatbestendige Stad (KBS) heeft in 2019 vijf onderzoeken uitgevoerd. Twee onderzoeken betreffen de doorontwikkeling van de instrumenten Klimaatschadeschatter en Toolbox Klimaatbestendige Stad. De andere onderzoeksthema’s zijn ‘monitoring lokale klimaatbestendigheid’, ‘maatschappelijke kostenbatenanalyse’ en ‘handreiking slim koppelen klimaatadaptatie’.

Ook in 2020 voert NKWK KBS onderzoeken uit. De Klimaatschadeschatter en de Toolbox Klimaatbestendige Stad worden uitgebreid met nieuwe onderdelen. Daarnaast wordt onderzoek uitgevoerd naar de monitoring van lokale klimaatbestendigheid; de relatie tussen klimaatadaptatie en de sociale veerkracht van mensen en wijken; de relatie tussen waterkwaliteit in de stad, klimaatverandering en adaptatiemaatregelen; en naar de regionale en lokale bescherming van vitale en kwetsbare functies. Het onderzoeksprogramma 2020 van NKWK-KBS staat op www.waterenklimaat.nl.

Klimaatschadeschatter

De Klimaatschadeschatter (KSS) geeft per gemeente een indicatie van de schade die ontstaat door klimaatverandering in de periode 2018 – 2050, indien geen adaptatiemaatregelen worden genomen. Het betreft de klimaateffecten wateroverlast, droogte en hitte. De KSS is in 2019 doorontwikkeld, er zijn nu tien schadecomponenten kwantitatief ingevuld. Daarnaast zijn diverse schadecomponenten kwalitatief beschreven.

De KSS is bedoeld voor professionals bij gemeenten en bij andere overheden en instellingen die zich bezighouden met klimaatadaptatiebeleid en -uitvoering. De tool geeft bijvoorbeeld input voor het voeren van risicodialogen.

Vervolg: in 2020 wordt de KSS uitgebreid: de schade voor landbouw en de schade door natuurbrand worden toegevoegd, evenals kansrijke gebieden voor gevolgenbeperking bij overstromingen. Ook worden kostendragers in beeld gebracht en wordt de bruikbaarheid vergroot met op maat gemaakte rapportages

De Klimaatschadeschatter is voor iedereen toegankelijk via het Kennisportaal.

Toolbox Klimaatbestendige Stad

De Toolbox Klimaatbestendige Stad (TKS) is een hulpmiddel om te verkennen met welke adaptatiemaatregelen een wijk, buurt, terrein of straat beter te beschermen is tegen wateroverlast, droogte en hitte. De toolbox geeft de gebruikers inzicht in de bewezen effectiviteit van de maatregelen. De TKS levert zo een gemeenschappelijke kennisbasis om bijvoorbeeld te gebruiken bij de (risico)dialoog.

Deze ontwerptool is zeer geschikt om individueel én in interactieve bijeenkomsten met gemeenten, waterschappen en belanghebbenden (zoals bewoners, ondernemers of beheerders) klimaatadaptatiemaatregelen te verkennen en richting te geven aan ontwerpoplossingen. Naast gebruikelijke achtergrondkaarten zijn ook kaarten uit de Klimaateffectatlas en eigen achtergrondkaarten te laden. De toolbox toont direct na het intekenen van een maatregel de gecombineerde effecten daarvan voor ‘te nat, te droog en te heet’. Ook de aanleg- en beheerkosten van de maatregelen worden globaal geschat.

In 2020 worden drie belangrijke functionaliteiten aan de toolbox toegevoegd. Naast het effect van maatregelen op de luchttemperatuur, wordt ook het globale effect van maatregelen op de gevoelstemperatuur (PET) getoond, tegen de achtergrond van de (landelijke) PET-kaarten. Daarnaast worden de nevenbaten van adaptatiemaatregelen gekwantificeerd, bijvoorbeeld op minder zorgkosten en arbeidsverlies, toename van bewegen of meerwaarde van woningen door water en groen. En voor verschillende wijktypen wordt een voorbeelduitwerking gemaakt, inclusief een overzicht van de meest geschikte adaptatiemaatregelen voor dat type wijk.

De Toolbox is voor iedereen toegankelijk via het Kennisportaal.

Monitoring Lokale Klimaatbestendigheid

Bij klimaatbeleid zijn een langetermijnvisie en een blik op de toekomst van groot belang, maar om concrete stappen te zetten is het belangrijk om te weten waar een stad nu staat: hoe klimaatbestendig is deze nu? Vanaf 2020 moet klimaatbestendig gehandeld worden. Indicatoren die aansluiten op de lokale doelen zijn daarbij een hulpmiddel voor gemeenten en waterschappen om hun voortgang te evalueren.

In 2019 zijn de behoeften van - onder andere - gemeenten en waterschappen geïnventariseerd: welke indicatoren zijn voor hen gewenst en zinvol? De nadruk ligt hierbij op het meten van de huidige mate van lokale en regionale klimaatbestendigheid van de fysieke omgeving, het inzetten van bestaande datasets en het aansluiten bij bestaande initiatieven. Redenen om de lokale klimaatbestendigheid te willen monitoren, kunnen als volgt worden samengevat:

  1. weten hoe het ervoor staat
  2. bestuurlijke verantwoording
  3. draagvlak voor maatregelen en kosten bij bewoners en bedrijven
  4. het overtuigen van uiteenlopende actoren om ook zelf actie te ondernemen

Het resultaat (pdf, 623 kB) is een groot aantal mogelijke indicatoren voor regen- en grondwateroverlast, droogte, hitte en tweedelaagsveiligheid. Deze zijn door professionele gebruikers geprioriteerd en ingedeeld naar de praktische realiseerbaarheid ervan op korte termijn.

Na het toepassen en testen hiervan in twee casestudies, wordt in 2020 een uitgewerkte set van mogelijke indicatoren opgeleverd. Gemeenten, waterschappen en provincies kunnen deze gebruiken voor het meten van de huidige mate van lokale en regionale klimaatbestendigheid van de fysieke omgeving, inclusief diverse tools voor de analyse van de data en visualisatie van deze indicatoren.

Handreiking Slim Koppelen Klimaatadaptatie voor gemeenten

In de Handreiking Slim Koppelen Klimaatadaptatie (pdf, 4.1 MB) staan de belangrijkste koppelkansen van klimaatadaptatie met een drietal andere grote opgaven: de energietransitie, de grote nieuwbouwopgave en de cyclus van groot onderhoud en renovatie.

De handreiking geeft een overzicht, signaleert kansen en knelpunten, geeft concrete handvatten en voorbeelden, en verwijst naar achtergronddocumentatie. De handreiking helpt de professional om wegwijs te worden in de materie en praktisch aan de slag te gaan.

De Handreiking Slim Koppelen Klimaatadaptatie is vooral bedoeld voor gemeenten, en dan specifiek beleidsmakers klimaatadaptatie/bouw/energie, gebiedsontwikkelaars en professionals renovatie/beheer & onderhoud.

Vervolg: dit onderwerp inbrengen in de Leeromgeving Klimaatadaptatie, door er een leermodule over te maken.

MKBA-onderzoek

Het onderzoek ‘maatschappelijke kostenbatenanalyse (pdf, 4.2 MB)’ (MKBA) maakt duidelijk hoe kosten en baten van klimaatadaptatiemaatregelen in beeld te brengen zijn om de besluitvorming te ondersteunen.

De verkenning is bedoeld voor lokale overheden, ontwikkelaars en financiers die betrokken zijn bij beleid en besluitvorming, gebiedsontwikkeling en bouwprojecten.

Bijvoorbeeld: Meer groen in de wijk geeft niet alleen vermindering van wateroverlast en hittestress, maar het draagt ook bij aan een betere gezondheid, schonere lucht en een toename van vastgoedwaarde. Deze nevenbaten kunnen gemeenten meewegen in de besluitvorming.

Vervolg: in 2020 worden de baten (de co-benefits) van klimaatadaptatiemaatregelen ingebouwd in de Toolbox Klimaatbestendige Stad.